برای کسانی که در جوامع سرمایه داری اواخر قرن بیستم غرق شده بودند، تفکر منبع باز (Open Source) غیرعقلانی و نوعی انحطاط به نظر میرسید. طی چند دهۀ گذشته ثروت از طریق مالکیت و حقوق مالکیت تعیین شده است. از دوران مدرنیته صنعت در اواخر قرن بیستم، کسب و کارها بر اساس حق ثبت اختراع و مالکیت معنوی ارزش گذاری و تامین مالی شده اند که البته باید چنین هم باشد.
اما منبع باز یا اوپن سورس، (اصطلاحی که از کدِ نرم افزاریِ باز برای استفادۀ دیگر سازندگان و توسعه دهندگان نشأت می گیرد) تغییراتی در ذهنیت سرمایه داری حاکم ایجاد کرد؛ در دنیای سرمایه داری و اقتصاد خصوصی، نوآوری برای بقای کمپانیها ضروریست و شرکتها تفکر منبع باز را به چشم اشتراک و همکاری برای دستیابی به این هدف تلقی می کنند.
امروز شاهد هستیم که پروژه های سخت افزاری و مشاغلِ منبع باز برای نخستین بار در تاریخ موفق می شوند. چرا و چگونه این اتفاق می افتد؟ داستان چاپگر سه بعدی برند Ultimaker و جامعۀ کاربری آن ثابت می کند که باز بودن در واقع پایدار و قابل اعتماد است و حتی امکان دارد یک گام فراتر برود و بگوید که به اشتراک گذاری و همکاری شیوۀ اصلی نوآوریست.
بیایید چندین سال به عقب برگردیم (سال ۲۰۰۹) و به فضای کارگاهی در اوترخت، شهری بزرگ در هلند، سر بزنیم. بنیانگذاران پرینتر سه بعدی Ultimaker، تولید کنندۀ یکی از برترین چاپگرهای سه بعدی رومیزی جهان، تحت تاثیر پتانسیل ۳D Printer قرار گرفته بودند و طرح پروژۀ منبع باز RepRap را آزمایش می‌کردند. (این پروژه توسط دکتر آدریان بویر (از دانشگاه بث و پروژه REPRAP) آغاز شد که می‌خواست چاپگر سه بعدی ارزان قیمتی تولید کند که بتواند بیشتر اجزای خود را چاپ کند). این امر، همراه با در دسترس قرار دادن فایل های طراحی به صورت آنلاین برای عموم، به این معنی بود که تقریباً هیچ مانعی در ساخت یک پرینتر سه بعدی شخصی وجود ندارد.
Siert Wijnia بنیانگذار Ultimaker می گوید:
«Ultimaker متعهد بود که طرح ها، توابع و به روز رسانیهای جدید را با مشتریان خود به اشتراک بگذارد تا به آنها این آزادی را بدهد که بهترین توانایی خود در چاپ را پیاده کنند. منبع باز بودن امکان بازنویسی سریع و نوآوری را فراهم ساخت و مرزهای غیرممکن را در هر لحظه جابجا کرد. نوآوری های ما مبتنی بر همیاری مشارکت کنندگان ماست و ما نه تنها بر آنچه از نظر خودمان مهم است تمرکز می کنیم، بلکه به کاربران اجازه می دهیم که در رشد و توسعۀ فناوری نقش داشته باشند.»
اولین مدل چاپگر آلتی میکر بنام Ultimaker Original بسیار محبوب شد و در ابتدا فقط به شکل کیت عرضه می شد. این کیت تمام اجزای مورد نیاز برای مونتاژ چاپگر سه بعدی را شامل می‌شد: از پنل های برش لیزری گرفته تا موتور استِپِر و صفحه مدار.
کیت Ultimaker عناصر پروژۀ RepRap را وام گرفت، با این تفاوت که به جای بازتولیدِ خود، روی سرعت و کیفیت متمرکز شده بود. از ابتدای امر، بنیانگذاران مشتریان خود را به عنوان بخشی از جامعۀ Ultimaker نگاه می کردند. آنها به جای این که یک محصول سخت افزاری را به سادگی به بازار بیاورند و نسخۀ بعدی را به صورت داخلی تولید کنند، فایل های طراحی را به شکل عمومی به اشتراک گذاشتند و به بازخورد جامعۀ مشتریان خود گوش سپردند.
برای تشویق بازخورد بیشتر و بهتر، بنیانگذاران انجمن های آنلاین ایجاد کردند و با کمک همکاران اروپایی خود در رویدادهای مربوط به سازندگان شرکت جستند. آنها با همفکرانی که دیدگاه های خود را در مورد نوآوری به اشتراک می گذاشتند و به دنبال بهبود محصول بودند، دیدار کردند.
یکی از کاربران Ultimaker آندرس اولسون بود، مهندس تحقیقاتی نخبه ای که روی ذرات نوترون آزمایش انجام می داد. به دلیل ماهیت خطرناک برخورد نوترون ها، او مجبور بود که در آزمایشات خود از کاربید بور استفاده کند که این امر نیاز به ساخت اشیاء فیزیکی داشت. اما کاربید بور یک مادۀ سرامیکی بسیار سخت است که برای مخازن و جلیقه های ضدگلوله استفاده می شود، بنابراین بسیاری از محققان ترجیح می دهند به جای آن از گزینه های سمی مانند کادمیوم استفاده کنند.
آندرس چیز متفاوتی را امتحان کرد. او پک سازنده کاربید بور را برای ساخت اشیاء به کیت Ultimaker خود اضافه کرد و جواب گرفت! ولی به مرور، نازل برنجی استاندارد Ultimaker به دلیل سختی کاربید بور آسیب دید و در آن زمان تغییر نازل به معنای جایگزینی کل بلوک حرارتی بود. اما از آنجا که Ultimaker منبع باز بود، آندرس توانست مشکل خود را حل کند: او بلوک حرارتی جدیدی با یک پیچ رِزوِه‌ای طراحی کرد که به او امکان می داد نازل را عوض کند. این دگرگونی در کمترین زمان کاربردی و بی عیب و نقص از آب درآمد.
سپس، آندرس راه حل خود را در انجمن Ultimaker به اشتراک گذاشت. دیگر کاربرانِ Ultimaker نیازی به تولید اشیاء با کاربید بور نداشتند، اما نوآوری تغییر قطر نازل به دگرگونی های جزئی‌تر و پرینت سریع تر هم یاری رساند و امکان چاپ با مواد مختلف را فراهم کرد. بلوکِ نازل اولسون، که همین نام را به خود گرفت، در پایان سال ۲۰۱۵ همراه با تمام چاپگرهای سه بعدی به صورت رایگان اهدا شد و بنیانگذاران آن را در طراحی نسخۀ بعدی خود، یعنی Ultimaker2+ family گنجاندند.
امروزه Ultimaker با تفکر منبع باز هدایت می شود (ultimaker.com). تیم شرکت تلاش می کند دانش خود و اجتماع کاربران را با دیگران به اشتراک بگذارد و افراد حاضر در جوامع خود را به هم متصل کنند.
این شیوه همچنان Ultimaker را پیشتاز عرصۀ چاپ سه بعدی نگه داشته است و فرصتهای جدیدی نیز برای دیگران ایجاد می کند. اکنون پرینترهای سه بعدی Ultimaker برای پروژه های سخت افزاری شگفت انگیزی مانند wevolver.com/home/ و حمایت از ابتکارهایی مانند enablingthefuture.org استفاده می شوند.
چاپگرهای سه بعدی توسعه گران بعد سوم
